Het is je wellicht niet ontgaan: afgelopen maand oordeelde de kantonrechter in
Amsterdam dat taxichauffeurs van het platform Uber geen zelfstandige
ondernemers (zzp’ers dus), maar werknemers zijn. Deze uitspraak heeft grote gevolgen voor het
vervoersbedrijf. Uber zal per direct al haar taxichauffeurs in dienst moeten nemen en
de chauffeurs moeten uitbetalen volgens de taxi-cao. Daarnaast moet het platform een
schadevergoeding van 50.000 euro betalen aan vakbond FNV voor het niet nakomen van de taxi-cao.
What’s in a name?
Uit deze uitspraak blijkt maar weer eens dat het niet uitmaakt wat voor naam er aan een
overeenkomst wordt gegeven. Ook indien je een overeenkomst sluit met de titel ‘freelance-
overeenkomst’, kan het zo zijn dat er toch sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Wanneer hiervan sprake is, wordt namelijk bepaald aan de hand van een aantal
vaste criteria uit de wet (en dus niet de naam die iemand erop plakt). Als er in de praktijk sprake is van een arbeidsovereenkomst kan dit grote gevolgen hebben. Je zult dan rekening moeten houden met de
rechtsbescherming waar werknemers wettelijk gezien recht op hebben, zoals
bijvoorbeeld de ontslagbescherming en bepaalde re-integratieverplichtingen.
In de onderstaande blog zal ik verder ingaan op de inhoud van deze criteria. Daarbij
zal ik bespreken hoe deze wettelijke vereisten concreet worden toegepast en van
invloed kunnen zijn op de (juridische) kwalificatie van een overeenkomst.
Criteria voor een arbeidsovereenkomst
De wettelijke criteria voor de aanwezigheid van een arbeidsovereenkomst staan
beschreven in art. 7:610 Burgerlijk Wetboek:
● De werknemer heeft zich verbonden om arbeid te verrichten
Het eerste criterium is dat er sprake moet zijn van arbeid. De werknemer moet zich
hiertoe verbonden hebben. Dit betekent dat er sprake moet zijn van een verplichting voor de werknemer om arbeid te verrichten. De werknemer kiest bijvoorbeeld niet
zelf zijn werktijden en / of de plek van de uitvoering van de werkzaamheden. De
arbeid kan zowel van fysieke of geestelijke aard zijn. Dit begrip wordt overigens ruim
opgevat: ook het slechts “ergens aanwezig zijn” kan al als arbeid worden gezien.
● De werkgever heeft zich verbonden om loon te betalen
Het tweede criterium houdt in dat er is afgesproken dat de werkgever loon betaalt.
De werkgever moet dus een verplichting zijn aangegaan om de werknemer loon te betalen. Hierbij moet het gaan om een tegenprestatie die bestaat uit iets anders dan
pensioen. Dit zal meestal geld zijn, maar kan ook (gedeeltelijk) bestaan uit iets
anders, zoals bijvoorbeeld het gebruik van een woning.
● Er is sprake van een dienstverband
Tot slot dient er sprake te zijn van een dienstverband. Dit betekent dat er een bepaalde gezagsverhouding moet zijn. Hiervan is in de regel sprake indien de werkgever de werknemer bindende instructies kan geven. Dit criterium was ook van groot belang in de Uber-zaak. Hierin oordeelde de rechter dat Uber-chauffeurs tijdens het gebruik van de app zijn onderworpen aan de werking van een algoritme. Dit algoritme regelt welke ritten de chauffeurs moeten oppakken en welke prijs er geldt voor welke route. Aangezien het algoritme alleen door Uber kon worden
aangepast oordeelde de rechtbank dat er in dit geval sprake was van ‘modern werkgeversgezag’.
Toepassing op concrete gevallen
Zoals gezegd hoeft de titel van de overeenkomst niet beslissend te zijn voor de
beoordeling of er sprake is van een arbeidsovereenkomst. Op basis van eerdere
rechtspraak weten we dat, ook wanneer partijen uitdrukkelijk zijn
overeengekomen geen arbeidsovereenkomst te willen aangaan, er toch sprake kan
zijn van een arbeidsovereenkomst. De rechter kijkt namelijk niet alleen naar de (inhoud van de)
overeenkomst, maar ook naar de manier waarop partijen feitelijk gezien
uitvoering aan de overeenkomst geven. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je in de
overeenkomst vermeldt dat het iemand vrijstaat om zelf uitvoering te geven aan zijn
of haar werkzaamheden. Wanneer je in de praktijk echter regelmatig instructies geeft
aan deze persoon, kan er alsnog worden geoordeeld dat er sprake is van
een dienstverband. Let bovendien op: voor de beoordeling of er sprake is
van een arbeidsovereenkomst zijn alle aspecten van de rechtsverhouding van belang. Het gaat dus om het totale plaatje: vertoont de overeenkomst overwegend kenmerken van een zzp-constructie of een
arbeidsovereenkomst?
Kenmerken die erop wijzen dat iemand in zzp-verband werkt:
Het doen van eigen investeringen, het lopen van ondernemingsrisico, werken voor verschillende opdrachtgevers, de vrijheid om de eigen arbeid in te delen, het ontbreken van zeggenschap van opdrachtgevers
Beslissing in de Uber-zaak: terecht?
Als we kijken naar de hierboven genoemde criteria, is het niet gek dat de rechtbank in Amsterdam
heeft geconcludeerd dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst. De Uber-chauffeurs kunnen namelijk alleen via de Uberapp opdrachten aannemen. Uber wijzigt bovendien regelmatig de voorwaarden waaronder de app gebruikt kan worden. De chauffeurs konden deze wijzigingen niet weigeren, als ze nog gebruik wilden maken van de app. Bovendien ging er een disciplinerende werking uit van de app: wanneer chauffeurs een lage
gemiddelde ‘rating’ krijgen van passagiers, kan een chauffeur van het platform
verwijderd worden. Kortom: er is sprake van een duidelijke gezagsverhouding tussen Uber en haar chauffeurs. Met deze uitspraak heeft de rechtbank in ieder geval een belangrijke stap gezet naar de
erkenning voor meer rechten van platformmedewerkers.
