Er is inbreuk gemaakt op jouw auteursrecht: een stappenplan

Wanneer mensen er met jouw werk vandoor gaan, is dat natuurlijk enorm vervelend. Dagelijks ontvangen wij op kantoor e-mails over copycat-concurrenten die weggevers 1-op-1 hebben gekopieerd, foto’s die zonder toestemming op internet worden gebruikt of websites die wel heel erg veel op elkaar lijken.

Voor kleine inbreuken is het niet altijd even verstandig om juridische kosten te maken. Je hebt namelijk nooit de zekerheid dat je aan het eind van de dag een schadevergoeding ontvangt. Mogelijk belandt de zaak zelfs bij de rechter en ook dat kost (veel) geld. Griffierechten bijvoorbeeld, of kosten om de dagvaarding te doen betekenen door een deurwaarder. Hoog tijd dus dat jij zelf leert hoe jij een inbreukmaker aan kan pakken.

01. Hoe speur je een potentiële inbreuk op ?

Laten we beginnen bij het begin. Hoe weet je eigenlijk of iemand inbreuk maakt op jouw auteursrecht? In de meeste gevallen komt iemand er vanzelf achter dat er een inbreuk is gemaakt op zijn of haar auteursrecht. Zo zien fotografen geregeld hun foto’s zomaar langskomen op social media. We spraken laatst nog een fotograaf die haar foto opeens in een grote modewinkel zag hangen. Had ze geen toestemming voor gegeven. Of je wordt getipt door een oplettende klant. Ook concurrenten willen wel eens je werk na-apen. Heb je eenmaal te maken met een copycat? Dan is de kans groot dat deze copycat ook andere werken van jou zal kopiëren. Houd deze copycat dus altijd goed in de gaten. In onze praktijk zien we namelijk twee soorten inbreukmakers voorbijkomen: 

• De inbreukmaker die zich oprecht van geen kwaad bewust is;
• De inbreukmaker die stelselmatig andermans werk kopieert. Dit zijn ondernemers die meester zijn geworden in zogenaamde “auteursrecht-fabels”. Wanneer ze aangesproken worden op een inbreuk, krijg je geregeld een zeer dramatisch verhaal te horen dat in een theaterklas niet had misstaan, gevolgd door de “ik deed het echt niet met opzet”- smoes.

Wil jij zelf actief op zoek gaan naar auteursrechtinbreuken op jouw werk? Dat is dat in zekere mate mogelijk. 

• Wil je bijvoorbeeld eens kijken of een stuk tekst is gekopieerd door een ander? Type dan eens een zin, tussen aanhalingstekens, in Google. Wij controleren zo met enige regelmaat of onze documenten – algemene voorwaarden, overeenkomsten, privacyverklaringen, disclaimers, enzovoorts – niet zonder onze toestemming zijn gekopieerd.
• Met reverse image search kan je controleren of een afbeelding (online) is gebruikt zonder jouw toestemming. Dit kan je in Google doen, maar een betere tool – vinden wij zelf – is Tineye. 
• Er bestaat ook speciale software waarmee je kopietjes van jouw werk kunt opsporen. WordPress heeft bijvoorbeeld een plug-in waarmee je kan controleren of de teksten op jouw website ook ergens anders worden gebruikt. Voor bloggers met een WordPress website is dat dan ook een handige tool. 
• De website Copyscape is ook een prima hulpmiddel. Daar kan je de url van je website intikken, en dan toont Copyscape waar deze content nog meer wordt gebruikt op het web. 
• Houd ook je website statistieken in de gaten. Word je blog opeens helemaal niet meer goed gelezen? Krijg je plotseling geen websitebezoekers meer? Dan zou dat te wijten kunnen zijn aan een copycat (er is namelijk sprake van duplicate content).

02. Hoe weet je of er daadwerkelijk sprake is van een inbreuk?

Je bent ervan overtuigd dat er sprake is van een auteursrechtinbreuk, maar hoe weet je nou of dit klopt? Het lijkt wellicht een rechttoe rechtaan vraag, maar in de praktijk is dit de vraag waar het toch met enige regelmaat grandioos misgaat. Regelmatig hebben ondernemers het gevoel dat er 100% sprake is van een inbreuk, maar ligt het juridisch toch allemaal net wat anders. Zo krijgen wij geregeld berichten van ondernemers die claimen dat er sprake is van een copycat, omdat een concurrent in dezelfde huisstijl een website heeft laten maken. Op stijl rust echter geen auteursrecht.

Om te bepalen of er sprake is van een inbreuk, zijn er een aantal vragen die je jezelf moet stellen.

⇨ Vraag 1: Rust er op jouw werk wel auteursrecht?

Het auteursrecht rust op elk werk van letterkunde, wetenschap of kunst. Het is dus noodzakelijk dat er sprake is van een ‘werk’ in de zin van de Auteurswet. Denk daarbij aan boeken, foto’s, toneelstukken, muziekwerken, beeldhouwwerken, films maar ook software kan een werk zijn en dus auteursrechtelijke bescherming genieten. 

Er is wel even een grote maar: een werk wordt namelijk slechts beschermd door het auteursrecht als er een bepaalde mate van creativiteit aanwezig is die bescherming verdient. Het criterium om te bepalen of er voldoende creativiteit is, wordt in de Nederlands wet omschreven als het “eigen, oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker”. Dat is natuurlijk best een mond vol. Wat betekent het nou eigenlijk dat een werk een “eigen, oorspronkelijk karakter” moet hebben en het “persoonlijke stempel van de maker”? Kort samengevat: je mag het werk niet zelf al geleend hebben en je moet wel natuurlijk een aantal creatieve keuzes hebben gemaakt.  

Alhoewel dit een vrij lage drempel is en al heel snel wordt aangenomen dat een werk auteursrechtelijke bescherming verdient, is het wel een drempel waar je overheen moet. Dit lukt niet altijd.

Bij productfoto’s wordt die drempel niet altijd gehaald. Als een product op een neutrale wijze is gefotografeerd tegen een witte achtergrond, is het niet altijd makkelijk om aan te tonen dat jij als fotograaf nog creatieve keuzes hebt gemaakt / jouw persoonlijke stempel erop hebt gedrukt. 

Ander voorbeeld: een verhaal in een roman is auteursrechtelijk beschermd, een boodschappenlijstje niet. 

  

⇨ VRAAG 2: Heb jij wel het auteursrecht? Oftewel: ben jij de auteursrechthebbende? 

Ook deze vraag lijkt simpeler dan die is. 

Wanneer jouw website bijvoorbeeld is ontwikkeld door een webdesign-agency, berusten de auteursrechten in beginsel bij dat bedrijf. Jij hebt enkel een gebruiksrecht (ook wel een licentie genoemd). Hetzelfde geldt voor de ingehuurde tekstschrijver of videograaf. Die hebben het auteursrecht op wat zij maken voor jou en staan jou toe om het werk te gebruiken, maar meer ook niet. 

Als uitgangspunt geldt dus dat de maker het auteursrecht heeft.

Dat jij als opdrachtgever hebt betaalt voor de foto, tekst of website, maakt dit dus niet anders. Jij hebt slechts een gebruiksrecht, niet het auteursrecht.

Waarom is dit nou allemaal belangrijk? Omdat in beginsel alleen de auteursrechthebbende (de maker dus) kan optreden tegen een inbreuk!  Is er sprake van een gemeenschappelijk auteursrecht? Dan kan iedere rechthebbende optreden tegen een inbreuk.

Ben je niet de maker? Dan kan je een zogeheten procesvolmacht afspreken met de maker. Wat betekent dit nou? Kort samengevat, houdt dit in dat je met de maker afspreekt dat jij in zijn naam mag optreden tegen de inbreukmaker.

 

⇨ VRAAG 3: Is er een wettelijke uitzondering van toepassing?

Voor het gebruik van een auteursrechtelijk beschermd werk is niet altijd toestemming nodig van de auteursrechthebbende. In de Auteurswet staan namelijk een aantal uitzonderingen opgesomd. Elke uitzondering kent natuurlijk ook weer zijn eigen regels. Wanneer jouw inbreukmaker claimt dat er sprake is van een uitzondering, is het essentieel dat je nagaat of de inbreukmaker op de juiste wijze van de uitzondering gebruik maakt. Zo niet? Dan kan er alsnog sprake zijn van een inbreuk.

Goed, enkele uitzonderingen zijn:

• Het citaatrecht: als je op de juiste wijze citeert mag je een auteursrechtelijk beschermd werk gebruiken zonder toestemming. Een citaat moet altijd een bepaald doel dienen. Zomaar een stukje tekst of een foto verwerken in een artikel mag dan ook niet. Bovendien moet er altijd een bron worden vermeld en mag je niet meer overnemen dan noodzakelijk (i.e. als het voldoende is om één zin te citeren, mag je niet de hele alinea overnemen). 
• Embedden of linken mag: let er wel even op dat je niet linkt naar een website waarop illegale content staat. Lees deze blog voor meer info. 
• Het werk is 70 jaar of ouder: de beschermingsduur van het auteursrecht is gekoppeld aan het leven van de maker. Het auteursrecht blijft tot 70 jaar na overlijden bestaan.
• Stijl / ideeën / methoden worden niet beschermd. Dit blijft voor veel ondernemers heel lastig te begrijpen. Als jij als coach bijvoorbeeld een methode bedenkt, en je ziet dat jouw concurrent exact dezelfde methode is gaan gebruiken, is dat natuurlijk heel vervelend. Toch kan je hier – op grond van de Auteurswet –  niet tegen optreden. 

*let op: dit waren slechts enkele uitzonderingen. Je hebt, bijvoorbeeld, ook nog de persexceptie als belangrijke uitzondering in het auteursrecht. 

Je bent nu nagegaan:

• of er op jouw werk auteursrecht rust;
• of jij de auteursrechthebbende bent;
• of er een wettelijke uitzondering van toepassing is, waardoor er geen sprake meer is van een inbreuk.

Dan resteert alleen nog maar de laatste vraag: wanneer is er nou sprake van een inbreuk?

⇨  VRAAG 4: Wanneer is er een inbreuk?

Er is een auteursrechtinbreuk wanneer iemand jouw werk openbaar heeft gemaakt of verveelvoudigt zonder jouw toestemming.

Kort samengevat, pleeg je dus een inbreuk als je datgene doet wat alleen de rechthebbende mag doen. Alleen de auteursrechthebbende mag zijn werk openbaar maken en verveelvoudigen. Dat mag in beginsel niemand anders. 

Je mag het werk van een ander trouwens ook niet verveelvoudigen in een gewijzigde vorm. Denk bijvoorbeeld aan iemand die zonder jouw toestemming een door jou geschreven tekst vertaalt. Deze vertaling (i.e. een verveelvoudiging van jouw werk in gewijzigde vorm) maakt gewoon inbreuk op jouw auteursrecht.

Er is natuurlijk pas sprake van een auteursrechtinbreuk als twee werken te veel op elkaar lijken. Met andere woorden, jouw concurrent heeft zich net iets te veel laten inspireren door jouw werk. 

Alhoewel er niet sprake hoeft te zijn van een daadwerkelijke kopie, moet je wel kunnen aantonen dat er zoveel punten van overeenstemming zijn, dat hier sprake is van een inbreuk.

Simpel gezegd, komt het altijd neer op één vraag: lijkt het te veel op elkaar? 

Het gaat dus altijd om een vergelijking tussen het origineel en de vermeende namaak. Wat zijn de punten van verschil? Wat zijn de punten van overeenstemming? 

Als je wilt aantonen dat er sprake is van een inbreuk op jouw auteursrecht, zal je zoveel mogelijk de punten van overeenstemming moeten benadrukken. 

Soms is het heel makkelijk: bij een 1-op-1 kopie bijvoorbeeld. Maar soms is het geen kopie en ligt het allemaal iets genuanceerder. Dan zal je echt je best moeten doen om aan te tonen dat er zoveel punten van overeenstemming zijn, dat hier sprake is van een inbreuk. 

Als je weet dat er sprake is van een inbreuk moet je dit natuurlijk nog wel kunnen bewijzen.

03. Hoe verzamel je het juiste bewijs? 

Voordat je contact gaat opnemen met de inbreukmaker, is het key om eerst zoveel mogelijk bewijs te verzamelen. Houd deze volgorde ook echt aan! Het is namelijk goed mogelijk dat de inbreukmaker, nadat deze op de hoogte is gesteld van de situatie, snel even wat bewijs verwijdert. Dan sta je met lege handen en wordt het natuurlijk een stuk lastiger om je gelijk te halen. 

Bewijs verzamelen doe je als volgt: 

• Noteer de URL 
• Maak duidelijke screenshots, met datum zichtbaar 
• Maak ook screenshots van de broncode (klik met de rechtermuisknop op inspect element), daaraan zie je of de afbeelding embed is 
• Gaat het om tekst? Maak screenshots van de hele tekst 
• Koop een exemplaar 
• Vergeet niet screenshots te maken van de social media accounts van de inbreukmaker

04. Contact opnemen met de inbreukmaker: hoe doe je dat en wie spreek je aan? 

Je bent nagegaan of er sprake is van een inbreuk, je hebt al het bewijs verzameld en nu is het moment dan toch echt eindelijk daar: je gaat contact opnemen met de inbreukmaker. 

Voordat je contact opneemt is het belangrijk dat je eerst nog even bepaalt wat je precies wilt van de inbreukmaker. Wat is je doel? Wil je:

• Schadevergoeding?
• Jouw werk laten verwijderen?
• Rectificatie?
• Alsnog een licentieovereenkomst afspreken?
• Naamsvermelding?

Je hebt je doel bepaalt, nu kan je contact opnemen. Je kan ervoor kiezen om direct met een sommatiebrief te beginnen, maar soms loont het ook om eerst gewoon een e-mail te sturen. In zo’n e-mail maak je duidelijk dat jouw werk auteursrechtelijk beschermd is en dat het daarom niet toegestaan is om jouw werk zonder jouw toestemming te gebruiken. 

Vervolgens kan je de inbreukmaker verzoeken om

• het gebruik van jouw werk te stoppen, of 
• alsnog een licentie aan te schaffen. In een licentieovereenkomst kan jij zelf opnemen welk bedrag de inbreukmaker verschuldigd is voor het gebruik van jouw werk. Op die manier krijg jij alsnog betaald voor het gebruik van jouw auteursrechtelijk beschermd werk. 

05. Hoe bereken je een schadevergoeding?

Als je hebt besloten dat je een schadebedrag wilt ontvangen voor de inbreuk, is het heel belangrijk dat je niet zomaar met bedragen gaat strooien in je brief. Je moet deze schade altijd goed onderbouwen. Doe je dit niet? Dan kan je er vergif op innemen dat ofwel de inbreukmaker zelf om een onderbouwing vraagt van het gevorderde schadebedrag (en dat wil je nou juist niet, want dan moet je iets gaan verzinnen), ofwel de ingeschakelde gemachtigde van de inbreukmaker (een advocaat of jurist) zijn cliënt adviseert niet akkoord te gaan met het gevorderde schadebedrag, ofwel de rechter niet zo blij is het met het feit dat je jouw schadevergoeding totaal niet kan onderbouwen, en daar dus ook niet in meegaat. Ook wanneer je jouw vordering voor de kantonrechter opeens wel goed kan onderbouwen, zal de rechter het toch meenemen in zijn beoordeling dat je in je sommatiebrief zomaar met wat bedragen hebt gestrooid. Wees hier dus voorzichtig mee. 

Kortom, het is van belang dat je jouw schade goed berekent en kan onderbouwen. Maar hoe doe je dat eigenlijk? En wat mag je bij een auteursrechtinbreuk vorderen?

Om de hoogte van de vergoeding vast te stellen wordt gekeken naar de situatie waarin je zou zitten als er geen inbreuk was geweest. 

Vraag jezelf dus af: welke inkomsten ben ik door deze inbreuk misgelopen? 

Als je bijvoorbeeld een blog schrijft voor je eigen website, en iemand kopieert deze blog, wat is dan eigenlijk de schade die je hebt geleden? Tenzij je op jouw website weer geld maakt met affiliate links natuurlijk. Dan kan je makkelijker aantonen dat je inkomsten misloopt, omdat je minder traffic genereert vanwege duplicate content. Lastig dus. Ga het maar bewijzen.  

Wat je schade precies is, hangt af van alle omstandigheden van het geval.

Je schade is bijvoorbeeld: 

• Het tarief dat je zou rekenen als je dit werk voor de inbreukmaker had gemaakt. Het gebeurt regelmatig dat de door de inbreukmaker ingeschakelde jurist zegt: “bewijs maar eens dat je normaal gesproken een licentievergoeding van 500 euro vraagt voor deze foto, en voor dit en dat gebruik”. Een tip: splits in je offerte het bedrag dat je vraagt voor jouw werkzaamheden op in een “maakbedrag” en een “licentievergoeding”. Als je dat doet, kan je heel makkelijk bewijzen dat je bedrag x ook daadwerkelijk aan andere klanten als licentievergoeding hebt gevraagd. 
• Onder omstandigheden kan je het schadebedrag ook nog verhogen vanwege een verlies aan exclusiviteit. Wanneer het werk door een ander is verspreid, is het namelijk minder exclusief geworden. Dit soort schadeposten wordt door de rechter niet in alle gevallen geaccepteerd. 
• Overige voorbeelden van schadeposten:
  • Wijziging of verminking van jouw werk.
  • Geen naamsvermelding.

In plaats van schadevergoeding te vorderen kan je het trouwens ook op winstafdracht gooien. De inbreukmaker moet dan de winst die hij genoten heeft met de inbreuk afstaan aan de rechthebbende. 

Je kan ook eisen dat de inbreukmaker een rectificatie plaats (bijvoorbeeld op zijn website). 

Je kan vorderen dat iemand de namaakproducten, moet vernietigen. 

Insider-tip: bereken geen BTW! Schadevergoeding vorder je namelijk zonder BTW. Wil je dus een schadevergoeding vorderen, zorg dan dat je hier geen factuur voor stuurt. Een factuur zou immers betekenen dat je alsnog iets geleverd hebt.

06. Tips voor een goede sommatiebrief 

Wat is eigenlijk een sommatiebrief? Een sommatiebrief is een brief waarin een partij te kennen geeft dat een ander onrechtmatig handelt en daar direct mee moet ophouden. Vaak wordt in een sommatiebrief ook een schadevergoeding geëist. Een sommatiebrief is een zakelijke brief. Wees dus niet te aardig of te twijfelend en vermijd woorden als “waarschijnlijk”, en zinnen als “ik denk dus dat dit een inbreuk is”. Als je twijfelend gaat schrijven, creëer je ruimte voor discussie en dat wil je te allen tijde voorkomen. 

Je hoeft niet, zoals de meeste juristen en advocaten wel doen, de brief vol dreigementen te zetten. Maar het is ook geen brief om iemand voor een theekransje uit te nodigen. Ga er tot slot niet vanuit dat iedereen op de hoogte is van het auteursrecht. Gebruik dus liever geen woorden als diefstal in je brief.   

Geef ook aan op welke manieren je de sommatiebrief verstuurt. Het is gebruikelijk om bovenaan de sommatiebrief aan te geven dat je de brief per aangetekende post en (op voorhand per) e-mail hebt verstuurd. Natuurlijk neem je het adres van de geadresseerde op in de brief, jouw eigen adres en de datum waarop de brief is verstuurd. Let er altijd goed op dat je de juiste persoon aanspreekt. 

Neem zoveel mogelijk details op over de desbetreffende inbreuk in je sommatiebrief. Geef aan wanneer de inbreuk heeft plaatsgevonden, wanneer je dat hebt geconstateerd, hoe je hebt geconstateerd dat de inbreuk heeft plaatsgevonden, waar de inbreuk heeft plaatsgevonden (of dat bijvoorbeeld op de website is geweest van de inbreukmaker of op social media kanalen), enzovoorts. Het is belangrijk om te vermelden dat jij bovendien de auteursrechthebbende bent op het werk. Je kan screenshots opnemen in de brief om dit te bewijzen. Denk maar aan een screenshot van een blog die op jouw website is gepubliceerd (met datum en jouw naam erbij).

Geef uiteraard ook nog even aan dat je geen toestemming hebt gegeven voor het gebruik van jouw werk en de inbreukmaker daarom onrechtmatig heeft gehandeld. 

Maak duidelijk dat er sprake is van een inbreuk: stuur ook meteen een screenshot mee als bewijs. Je kan bij de sommatiebrief bijvoorbeeld een bijlage opnemen, waarin je met screenshots de inbreuk laat zien. Het is heel belangrijk dat je bij een screenshot ook de tijd en datum meeneemt. De tijd en datum staat helemaal bovenaan je computerscherm, dus zorg ervoor dat je een screenshot maakt van het hele beeld. Bij offline inbreuken stuur je de foto mee die je van de inbreuk hebt gemaakt, of andersoortig bewijs.

Vervolgens geef je aan hoe de inbreukmaker de situatie kan oplossen. Maak duidelijk wat je eist: schadevergoeding, een rectificatie?

Natuurlijk wil je ook dat de inbreukmaker stopt met het onrechtmatige gebruik van jouw werk. Vergeet dus niet te vermelden in de sommatiebrief dat de inbreukmaker moet stoppen met het gebruik van jouw werk. Een jurist schrijft in de sommatiebrief dat de inbreukmaker “de inbreuk direct staakt, en gestaakt dient te houden”. Jij bent natuurlijk geen jurist, dus strooi niet met al te ingewikkelde juridische termen van voorbeeldbrieven die je op het internet hebt gevonden. Dat is echt niet nodig en je loopt eerder het risico fouten te maken.

Tip: vermeld ook nog even dat het simpelweg verwijderen van de foto, het stuk tekst, het logo, enzovoorts, jouw geleden schade en kosten niet compenseert. 

Hanteer een duidelijke deadline waarbinnen er moet worden gereageerd. Neem bijvoorbeeld op dat de inbreukmaker binnen 10 dagen aan jouw eis moet voldoen. 

Geef tot slot aan welke vervolgstappen je gaat zetten als er niet wordt gereageerd. Je kan bijvoorbeeld opnemen dat je het graag onderling wilt oplossen, maar dat de juridische kosten van bijstand verhaald gaan worden op de inbreukmaker als dat niet lukt. 

07. Vervolgstappen na het sturen van een sommatiebrief

De ideale situatie is natuurlijk dat de inbreukmaker aan al jouw eisen uit de sommatiebrief tegemoetkomt. De praktijk is helaas vaak wat weerbarstiger. Het komt eigenlijk maar zelden voor dat het geschil met het versturen van de sommatiebrief direct opgelost is. 

What’s next? Onderhandelen natuurlijk! 

Onze tips voor het voeren van onderhandelingen:

• Goed luisteren! Kom erachter wat nou echt voor de tegenpartij belangrijk is. Wees dus nieuwsgierig. Wij hebben een keer een tegenpartij gehad die maar niet wilde betalen. Wat bleek: het ging hem helemaal niet om het gevorderde bedrag, maar hij vond het belangrijk om het even uit te praten met onze cliënt. 
• Ga niet met modder gooien en houd je emoties in bedwang. Als je het als een spel kan zien, is het vaak een stuk gemakkelijker om tot een goede oplossing te komen. Dat is natuurlijk meteen ook de reden waarom het loont om een jurist in te schakelen. 
• Insider tip: wijs de inbreukmaker erop dat hij veroordeeld kan worden tot het betalen van alle proceskosten in een rechtszaak. Dit is dus een mooie incentive voor de inbreukmaker om te schikken. Hiermee kan je tijdens de onderhandelingen goed druk zetten.  Gebruik dit dan ook in je voordeel. 

Zijn jullie tot een schikking gekomen? Dan kan het slim zijn om jullie afspraken nog eens vast te leggen in een zogeheten vaststellingsovereenkomst. Daarin kan je bijvoorbeeld ook opnemen dat als de inbreukmaker toch weer doorgaat met de inbreuk, er een fiks bedrag aan boete moet worden betaald. 

Meer hulp nodig?

Neem dan gerust contact op met onze juristen. Wel zo fijn, die peace of mind.