Search
Close this search box.
mr. Hester Spaans

mr. Hester Spaans

Co-founder & General Legal Counsel

Het volgrecht van kunstenaars: wat houdt het in?

Begin dit jaar veroordeelde een kantonrechter een (inmiddels gesloten) Amsterdamse kunsthandel tot het betalen van ruim 15.500 euro aan auteursrechtenstichting Pictoright voor volgrechtvergoedingen. De kunsthandel voerde onder meer aan dat ze zich vanwege de slechte gezondheid van één van de vennoten, die inmiddels is overleden, niet aan haar afspraken met Pictoright kon houden. Volgens de kantonrechter was dit geen reden om haar verplichtingen niet na te komen. Uit deze recente uitspraak blijkt de kracht van het volgrecht. Had jij hiervoor nog nooit gehoord van het volgrecht of Pictoright? Lees dan snel verder.

Wat is het volgrecht?

Het volgrecht is het recht van een kunstenaar om bij professionele doorverkoop van zijn originele (kunst)werk een deel te krijgen van de opbrengst. De kunstenaar kan zijn volgrecht niet overdragen aan een ander. Ook kan hij niet in een contract afspreken dat hij geen beroep (meer) zal doen op zijn volgrecht. Eigenlijk ‘kleeft’ het volgrecht dus aan het kunstwerk. De kunstenaar kan zijn kunstwerk natuurlijk wel zelf verkopen. Als een kunstenaar overlijdt, kan het volgrecht overgaan op zijn erfgenamen.

Het volgrecht in de wet

In 2006 is het volgrecht in Nederland ingevoerd en opgenomen in de artikelen 43-43g van de Auteurswet. De basis hiervoor werd gelegd in een Europese richtlijn. De richtlijn beoogt kunstenaars in economisch opzicht te laten meeprofiteren van het succes van hun werken. Volgens de richtlijn is het doel van het volgrecht om een eerlijk(er) evenwicht tot stand te brengen tussen de economische positie van enerzijds kunstenaars, die meestal slechts profiteren van de eerste verkoop van hun werk, en anderzijds andere scheppende kunstenaars die wél verdienen aan de verdere exploitatie van hun werken (zoals auteurs van boeken, waarvan een tweede oplage wordt uitgegeven).

Pictoright

In Nederland geldt een vrijwillig collectief beheer van volgrechten. Dit betekent dat kunstenaars een keuze hebben: hun volgrecht zelfstandig uitoefenen of dit overlaten aan de collectieve beheersorganisatie Pictoright. Deze stichting int voor de bij haar aangesloten kunstenaars diens volgrechtvergoedingen. En dat gaat best goed, zo blijkt uit de eerder besproken rechtszaak waarin een kunsthandel hen ruim 15.500 euro moest betalen.

Volgrechtvergoeding

De volgrechtvergoeding wordt berekend als percentage van de verkoopprijs. De percentages zijn in de wet vastgelegd in vijf schijven. Zo geldt een percentage van 4% over het deel van de verkoopprijs tot en met € 50.000. Het te betalen percentage wordt lager bij een hogere verkoopprijs. Over het deel van de verkoopprijs boven de € 500.000 hoeft bijvoorbeeld maar 0,25% vergoed te worden. Bovendien geldt voor de totaal te betalen volgrechtvergoeding een bovengrens van € 12.500. Het gebeurt niet vaak dat hedendaagse kunstwerken in de vijfde schijf terechtkomen. Bij de berekening van de verkoopprijs tellen eventuele belastingen (zoals BTW over de verkoop) niet mee.

Vereisten

Een volgrechtvergoeding hoeft lang niet altijd betaald te worden. Houd in ieder geval rekening met de volgende punten:

Verkoop: er is geen volgrecht verschuldigd als je een kunstwerk verhuurt, ruilt of uitleent. Onder ‘leasing’ worden in de praktijk veel verschillende soorten overeenkomsten verstaan. Aangezien het bij leasing van kunstwerken meestal om huurkoop of huren gaat, zal hierbij gekeken moeten worden naar de bedoeling van partijen. Daarnaast valt de eerste verkoop door de kunstenaar zelf niet onder het volgrecht; het gaat om verkoop na de eerste vervreemding.

Originelen van grafische of beeldende kunstwerken: in de wet worden vele voorbeelden van kunstwerken genoemd waarop het volgrecht rust, zoals afbeeldingen, collages en schilderingen. De lijst is niet uitputtend bedoeld, dus de kans bestaat dat in de toekomst ook andere soorten kunstwerken onder het volgrecht zullen vallen. Het werk moet daarnaast ‘origineel’ zijn: het moet gaan om een oorspronkelijk werk waarin de kunstenaar zijn scheppende prestatie tot uitdrukking heeft gebracht. Een belangrijke uitbreiding hiervan wordt gevormd door exemplaren (kopieën of afgietsels) van werken, voor zover deze door de maker of onder zijn gezag in beperkte oplage zijn gemaakt. Een concreet, in de praktijk veelvoorkomend voorbeeld: wanneer een kunstenaar een zeefdruk laat maken van zijn schilderij, dat een uniek nummer krijgt en met de hand gesigneerd wordt, valt dit exemplaar onder het volgrecht.

Professionele kunsthandelaar: bij de verkoop moet een professionele kunsthandelaar betrokken zijn als koper, verkoper of tussenpersoon. Ongeacht de hoedanigheid, is hij degene die verplicht is tot het betalen van de volgrechtvergoeding. Wel kan hij de vergoeding doorberekenen in de (ver)koopprijs. Een galeriehouder of veilinghuis kunnen aangemerkt worden als professionele kunsthandelaren. Bij particuliere verkoop is dus geen volgrecht verschuldigd.

Drempelbedrag: een volgrechtvergoeding is pas verschuldigd wanneer de verkoopprijs € 3.000 of meer bedraagt. Komt de verkoopprijs boven de drempel uit, dan moet de volgrechtvergoeding berekend worden over de totale verkoopprijs, dus niet slechts over het gedeelte dat boven de drempel uitkomt.

Duur volgrecht: het volgrecht blijft niet voor eeuwig bestaan, maar eindigt 70 jaar na het overlijden van de kunstenaar. Op werken van bijvoorbeeld Rembrandt rust dus geen volgrecht meer.

Uitzonderingen

Natuurlijk bestaan er altijd uitzonderingen, zo ook op de hierboven genoemde vereisten. Een volgrechtvergoeding is niet verschuldigd wanneer de verkoper van het kunstwerk het werk binnen drie jaar vóór de verkoop heeft gekregen van de kunstenaar zelf en de verkoopprijs maximaal € 10.000 bedraagt. Daarnaast hoeft geen volgrechtvergoeding betaald te worden wanneer iemand, die geen professionele kunsthandelaar is, een kunstwerk verkoopt aan een museum dat handelt zonder winstoogmerk en is opengesteld voor het publiek.

Auteur(s): Spaans&Spaans en Maaike Meeuwsen.

Legal support nodig?

Neem contact met ons op

Scroll naar boven

mr. Hester Spaans

Co-founder & General legal consultant

Hester is een van de oprichters van Spaans&Spaans en werkt als General Legal Consultant. Ze heeft meerdere masters in het recht afgerond aan de Universiteit van Amsterdam en het voorrecht gehad een half jaar aan de University of Hong Kong te mogen studeren. Gefrustreerd over de stoffige juridische wereld, besloot ze destijds het heft in eigen hand te nemen en als ondernemer te starten. 

Inmiddels werkt ze al zo’n 5 jaar bij Spaans&Spaans en heeft ze honderden ondernemers mogen bijstaan met vraagstukken op het snijvlak van IT en recht.

Haar passie voor tech (en met name web3!) is van grote waarde bij het ‘vertalen’ van juridische regelgeving op het gebied van ICT/internet-en privacyrecht naar de dagelijkse technische realiteit. Klanten omschrijven haar als doortastend, vakkundig en pragmatisch. Om haar kennis op peil te houden is ze o.a. lid van de Vereniging voor Auteursrecht. 

mr. Lucia Spaans

Co-founder & Privacy officer

Lucia is mede-oprichter van Spaans&Spaans en werkt gedreven samen met het team aan het leveren van onze juridische diensten op top niveau.

Ze is enorm gemotiveerd en een perfectioniste (soms, oké, dikwijls, op het irritante af) die alles tot in de puntjes geregeld wil zien. Haar passie voor het recht kwam al naar voren tijdens haar studietijd in Amsterdam, waar ze ervoor koos om twee juridische masters te volgen. Het liefst controleert ze alle juridische stukken en correspondentie die dagelijks bij Spaans&Spaans de deur uitgaan meerdere malen, zodat de cliënt er zeker van kan zijn dat alles perfect geregeld is.

Verder is ze een groot fan van koffie, reist ze graag en is ze actief als gitariste (ja, echt).