Social media platformen zijn niet heel erg goed in het filteren van content. Berichten worden te pas en te onpas verwijderd. Ofwel, er worden echt niet alleen maar berichten gecensureerd over ‘satan bloeddrinkende elite(s)’. Komische / satirische filmpjes die de corona-maatregelen op de schop nemen worden verwijderd, maar ook kritische berichten van hoogleraren, deskundigen, artsen en juristen moeten het ontgelden. Is dit wenselijk? En mag dit zomaar?
Social media platformen
Social media platformen (zoals Instagram, Facebook, YouTube en LinkedIn) zijn al enige tijd actief bezig met het verwijderen van content over COVID-19 die schadelijk zou kunnen zijn voor de volksgezondheid.
Waar social media platformen in het verleden zich liever niet al te veel bezig hielden met het filteren van content, wordt er momenteel ontzettend veel content gecensureerd.
YouTube staat geen content toe die misleidende medische informatie verspreidt die in strijd is met de medische informatie over COVID-19 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of lokale gezondheidsautoriteiten en content waarin wordt geclaimd dat mondkapjes geen rol spelen in de voorkoming van besmetting met of verspreiding van COVID-19.
Private partijen vs. overheid
Hoe zit dit nou precies? Mogen social media platformen zomaar berichten verwijderen die een ander geluid laten horen over COVID-19 / de corona maatregelen?
Even een opfrisser: het recht op vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel grondrecht en van essentieel belang in een democratische samenleving. Geen vrijheid van meningsuiting = geen democratie. Zo moeten in principe ook beledigende, schokkende en verontrustende informatie en ideeën worden beschermd. Je moet dus tegen een stootje kunnen in een democratische samenleving.
Grondrechten zijn in de EU echter geen ‘absolute’ rechten. Zelfs een fundamenteel recht als de vrijheid van meningsuiting kan dus worden beperkt. Hate speech wordt bijvoorbeeld niet beschermd, en daar is natuurlijk ook iets voor te zeggen.
Geen directe werking grondrechten
In de Europese Unie is het geregeld zo dat grondrechten geen directe werking hebben tussen private partijen. Grondrechten zijn in principe namelijk gemaakt om de burger tegen de (te machtige en hebberige) overheid te beschermen. Een privaat bedrijf zoals YouTube hoeft dan ook niet te garanderen dat jij het grondrecht op vrijheid van meningsuiting kan uitoefenen. Grondrechten hebben echter wel zogenaamde ‘indirecte werking’ (volg je het nog?). Platformen moeten namelijk wel redelijk & billijk handelen. En wat precies redelijk & billijk is, kan worden ingekleurd door – bijvoorbeeld – het grondrecht op vrijheid van meningsuiting.
Platformen kunnen de grondrechten dus niet helemaal naast zich neerleggen, maar heel veel hoeven ze er, vanuit een juridisch perspectief, eigenlijk niet mee te doen.
Dat iets juridisch mag, betekent natuurlijk nog niet dat het altijd even wenselijk is (“huh, hoor je het nou goed, zegt een jurist dit?”). Daarbij is het van belang dat platformen, in relatief korte tijd, een ongekende machtige positie hebben verworven. Het is de vraag of de wetgever dergelijke ontwikkelingen nog wel goed kan bijhouden.
Private censuur, vragen & kanttekeningen:
- Alhoewel grondrechten zijn gemaakt om ons te beschermen tegen de overheid, zijn het tegenwoordig vaak private partijen (zoals Facebook ) die onze vrijheid van meningsuiting aan banden leggen. Wat moeten we nou met dit soort private censuur? Het klinkt natuurlijk logisch dat private partijen niet onze grondrechten hoeven te beschermen (grondrechten zijn immers geschreven voor de relatie burger-staat), maar wat als private partijen invloedrijker zijn dan overheden? Wat dacht je van Twitter die oud-president Trump de mond snoerde?
- Het censureren van content die niet in lijn is met de WHO / lokale gezondheidsautoriteit, gaat best ver. Alhoewel we natuurlijk hopen dat de experts van de WHO / lokale gezondheidsautoriteit goed hun werk doen, betekent dit niet dat ze feilloos zijn. Zo past de WHO regelmatig haar website aan, maar ook de Nederlandse overheid heeft haar beleid meerdere malen moeten bijstellen (“groepsimmuniteit? de (on)zin van mondkapjes?”). Er bestaat dus, juist ook onder experts, ongelofelijk veel onenigheid over, bijvoorbeeld, de noodzaak van lockdowns. Is het in dit licht wenselijk dat constructieve kritiek, meningen, twijfels, enzovoorts, gecensureerd worden?
- Social media platformen zijn niet heel erg goed in het filteren van content. Berichten worden te pas en te onpas verwijderd. Ofwel, er worden echt niet alleen maar berichten gecensureerd over ‘satan bloeddrinkende elite(s)’. Komische / satirische filmpjes die de corona-maatregelen op de schop nemen worden verwijderd, maar ook kritische berichten van hoogleraren, deskundigen, artsen en juristen moeten het ontgelden. Is dit wenselijk?
- Grondrechten hebben geen directe werking. Social media platformen hoeven, als private partijen, dus niet heel veel te doen met onze grondrechten. Tegelijkertijd bemoeien lidstaten zich wel degelijk met wat we allemaal op social media verspreiden (het is immers de Europese Commissie die aan de platformen heeft verzocht om desinformatie tegen te gaan). Is dat dan eigenlijk nog wel private censuur?
Juristen hebben ook een mening
En even voor de transparantie (ook juristen hebben een mening natuurlijk): wij schrikken op kantoor van de censuur die momenteel plaatsvindt. Vooralsnog zijn we van mening dat private censuur een gevaarlijke ontwikkeling inhoudt die we goed in de gaten moeten houden.
